Zachowek, komu przysługuje, czy można żądać konkretnego przedmiotu z masy spadkowej?
publikacja: 2012-02-03, sekcja: spadki i dziedziczenieZachowek jest instytucją prawa spadkowego mającą na celu zabezpieczenie interesów osób najbliższych po śmierci spadkodawcy, które z różnych przyczyn nie zostały uwzględnione przez spadkodawcę w testamencie. Najbliższym członkom rodziny przysługuje roszczenie względem spadkobierców testamentowych o wypłatę określonej w ustawie sumy pieniężnej zwanej zachowkiem. Wysokość zachowku, ułamka od całości spadku, którego domagać się mogą najbliżsi członkowie rodziny (dzieci, małżonek spadkodawcy, jego rodzice), uzależniona jest od ich obiektywnej sytuacji życiowej. Jeżeli są małoletni (poniżej 18 roku życia), wówczas przysługuje im roszczenie o 2/3 udziału, jaki otrzymaliby w wyniku dziedziczenia ustawowego (gdyby nie istniał testament, w którym ojciec np. przekazał cały majątek na rzecz organizacji charytatywnej, albo dalekiego krewnego). Podobnie osoby już pełnoletnie, ale trwale niezdolne do pracy (np. inwalidzi) zyskują roszczenie o 2/3 ich ustawowo przysługującego udziału. Pozostali członkowie najbliższej rodziny, którzy są zdolni do pracy i już pełnoletni zyskują roszczenie o zachowek w wysokości ½ przysługującego im na podstawie ustawy udziału.
Możliwość „upomnienia się” członków najbliższej rodziny o majątek, który został zapisany osobie obcej (bez znaczenia na relacje z testatorem w ostatnich chwilach życia) wprowadza pewien stan niepewności w obrocie prawnym. Ustawodawca prowadził zatem termin 5 lat od ogłoszenia testamentu na zgłaszanie roszczeń z tytułu zachowku, co zastąpiło poprzednio obowiązującą cezurę 3 lat. Po upływie pięcioletniego okresu roszczenie np. syna zmarłego testatora przedawnia się.
Warto pamiętać, że roszczenie o zachowek jest roszczeniem o zapłatę określonej sumy pieniężnej. Jej wysokość oblicza się na podstawie wartości aktywów spadku, liczby spadkobierców oraz ułamka uzależnionego od sytuacji życiowej danej osoby (jak wskazano powyżej: 1/2 albo 2/3 z ułamka, jaki przysługiwałby wg dziedziczenia ustawowego). Wskazane roszczenie staje się wymagalne dopiero od chwili, gdy sąd określi jego wysokości według cen z daty orzekania.
Zwrócić należy uwagę, że jeżeli roszczenie o zachowek jest roszczeniem określonej sumy pieniężnej, nie ma możliwości, aby domagać się z tytułu zachowku konkretnego składnika majątkowego wchodzącego w skład masy spadkowej, np. zabytkowego samochodu ojca, czy biżuterii zmarłej matki o równowartości kwoty wyliczonej przez sąd tytułem zachowku.
-----
Zapraszamy do przeczytania innych artykułów z sekcji spadki i dziedziczenie oraz kontaktu z naszymi prawnikami.
Kancelaria świadczy także porady prawne przez Internet, zapraszamy do wypełnienia bezpłatnego formularza wyceny usługi.
