Zostałem zatrzymany / aresztowany w państwie członkowskim UE - jakie mam prawa?
publikacja: 2012-11-24, sekcja: prawo karne1. Prawo do informacji o prawach
Do dnia dzisiejszego nie wszystkie państwa członkowskie UE gwarantują osobom podejrzanym lub oskarżonym prawo do informacji o przysługującym ich uprawnieniom procesowym. W celu umożliwienia w praktyce skutecznego wykonywania praw Parlament Europejski i Rada ustanowiły w 2012 r. Dyrektywę w sprawie prawa do informacji w postępowaniu karnym. Zgodnie z przyjętymi przepisami osoba, która zostanie zatrzymana lub aresztowana w jakimkolwiek państwie członkowskim Unii Europejskiej, powinna otrzymać pisemne pouczenie o przysługującej jej prawach. Dyrektywa wskazuje, iż informacje powinny zostać udzielone niezwłocznie po pozbawieniu wolności. Pouczenie powinno zostać sporządzone w zrozumiałym języku dla osoby pozbawionej wolności oraz zawierać podstawowe informacje dotyczące wszelkich możliwości zakwestionowania legalności zatrzymania, możliwości oceny zasadności decyzji o aresztowaniu lub wystąpienia o tymczasowe zwolnienie. Komisja Europejska przedstawiła wzór pouczenia we wszystkich językach urzędowych UE. Państwa członkowskie Unii Europejskiej są zobowiązane wprowadzić niniejsze postanowienia w życie najpóźniej do dnia 2 czerwca 2014 r.
Bez wątpienia jest to istotna regulacja, która wzmacnia prawa procesowe osób podejrzanych i oskarżonych w toku postępowania karnego.
2. Prawo dostępu do obrońcy
W obecnym stanie prawnym nie ma powszechnie obowiązującego aktu prawa UE, który regulowałby prawo dostępu do adwokata w każdym miejscu na terenie UE. Trwają prace mające na celu stworzenie Dyrektywy gwarantującej przedmiotowe prawo na terenie wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej. Nie oznacza to bynajmniej, iż już obecnie niektóre państwa UE gwarantują osobom podejrzanym/oskarżonym prawo do obrony.
Przykłady aktualnych regulacji w niektórych państwach członkowskich UE.
Wielka Brytania
Osoba, która została aresztowana, ma prawo do zasięgnięcia opinii adwokata. Jeżeli aresztowany nie ma adwokata, policja skontaktuje się z dyżurującym prawnikiem, który pełni rolę doradcy prawnego. Ponadto ma prawo do kontaktu z przedstawicielem ambasady kraju pochodzenia.
Niemcy
Osoba zatrzymana ma prawo do kontaktu z wybranym przez siebie adwokatem. Ponadto może zawiadomić członka rodziny lub osobę zaufaną o swoim zatrzymaniu, pod warunkiem iż nie zaszkodzi to celom toczącego się postępowania. Zatrzymany może także zażądać powiadomienia placówki konsularnej kraju pochodzenia.
Holandia
Osoba, która została pozbawiona wolności w wyniku zatrzymania lub tymczasowego aresztowania może wskazać swojego obrońcę, lub może zostać jej wyznaczony obrońca w urzędu.
Belgia
W trakcie 24-godzinnego zatrzymania adwokat zatrzymanego nie może być obecny na żadnym przesłuchaniu , zatrzymany nie może się także z nim wówczas spotkać.
Czechy
Adwokat może ci towarzyszyć podejrzanemu podczas składania wyjaśnień. Należy pamiętać, iż udział adwokata na tym etapie jest fakultatywny, bez właściwego wniosku podejrzanego obrońca nie zostanie wyznaczony z urzędu.
Dania
Po zatrzymaniu , osoba zatrzymana ma prawo do kontaktu z wybranym przez siebie adwokatem w celu podjęcia decyzji czy zgadza się na przesłuchanie przez policję. W określonych przypadkach policja może odmówić ci zgody na skorzystanie z usług konkretnego adwokata. Na odmowę przysługuje zażalenie do sądu. Zatrzymany powinien zostać pouczony przez policję i adwokata o możliwości skorzystania z obrony z urzędu oraz kosztach takiej pomocy i podmiotach zobowiązanych do pokrycia jego usług.
3. Prawo do tłumaczenia ustnego i pisemnego
Na mocy Dyrektywy 2010/64/UE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 października 2010 r. zostało zagwarantowane osobom, które nie mówią w języku danego postępowania lub go nie rozumieją prawo do tłumaczenia ustnego i tłumaczenia pisemnego. Zgodnie z ustanowionymi przepisami prawo do tłumaczenia należy zagwarantować od chwili, gdy dana osoba zostanie poinformowana, iż podejrzana lub oskarżona o popełnienie przestępstwa do czasu zakończenia postępowania, w tym wydania wyroku lub rozpatrzenia wszelkich odwołań. Co więcej w świetle Dyrektywy państwa członkowskie UE zostały zobowiązane zapewnić osobom podejrzanym/ oskarżonym tłumaczenia ustnego kontaktów z obrońcą związanych bezpośrednio z jakimkolwiek przesłuchaniem lub składaniem wyjaśnień podczas postępowania lub ze złożeniem odwołania. Tłumaczenie pisemne musi obejmować swoim zakresem wszystkim takie dokumenty jak orzeczenie o pozbawieniu danej osoby wolności, przedstawienie zarzutów, akt oskarżenia, wyrok.
Ponadto w świetle przepisów Dyrektywy osoby podejrzane lub oskarżone możliwość zakwestionowania stwierdzenia braku potrzeby tłumaczenia ustnego lub pisemnego oraz prawo do złożenia skargi dotyczącej jakości zapewnionego tłumaczenia ustnego lub pisemnego, w przypadku gdy nie jest wystarczające do zagwarantowania rzetelności postępowania.
4. Prawo do odmowy składania wyjaśnień
Jest to prawo procesowe regulowane odrębnie dla każdego państwa członkowskiego UE.
Przykłady aktualnych regulacji w niektórych państwach członkowskich UE:
Wielka Brytania
Przesłuchiwany nie jest zobowiązany do udzielania odpowiedzi na pytania zadawane przez Policję. Organy Policji są zobowiązane pouczyć o powyższym uprawnieniu osobę przesłuchiwaną zanim zacznie zadawać pytania.
Niemcy
Podczas przesłuchania podejrzany jest zobowiązany podać swoje dane osobowe. tj. imię i nazwisko, nazwisko rodowe, miejsce i datę urodzenia, stan cywilny, wykonywany zawód, adres zamieszkania i obywatelstwo. Jednakże osoba przesłuchiwana nie ma obowiązku odpowiadać na zarzuty ani udzielać informacji w związku ze sprawą. Przed przesłuchaniem może skorzystać z usług adwokata.
Francja
Osoba zatrzymana, która ma zostać przesłuchana ma prawo do odmowy składania wyjaśnień oraz prawo do nieobciążania samego siebie.
Dania
Osoba przesłuchiwana ma obowiązek podać Policji imię i nazwisko, adres zamieszkania i datę urodzenia. Ma prawo do odmowy składania wyjaśnień oraz prawo do nieobciążania samego siebie.
-----
Zapraszamy do przeczytania innych artykułów z sekcji prawo karne oraz kontaktu z naszymi prawnikami.
Kancelaria świadczy także porady prawne przez Internet, zapraszamy do wypełnienia bezpłatnego formularza wyceny usługi.
