Uprowadzenie dziecka za granicę a przepisy Konwencji haskiej

publikacja: 2014-01-26, sekcja: prawo rodzinne

Coraz częściej zdarza się, iż małżonkowie pomimo trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego z różnych przyczyn nie występują z pozwem rozwodowym. W przypadku, gdy mają wspólne małoletnie dzieci, pojawia się problem nieuregulowanej kwestii wykonywania władzy rodzicielskiej oraz sprawowania opieki. Jeśli rodzice małoletnich są w stanie porozumieć się w tych istotnych sprawach, taka sytuacja może trwać latami. Problem pojawia się w momencie, kiedy dochodzi do konfliktu. W sytuacji, gdy rodzice zamieszkują w różnych krajach, spór może nabrać rangi międzynarodowej – w większości przypadków niestety ze szkodą dla małoletnich dzieci.

W przypadkach, których efektem jest bezprawne uprowadzenie albo zatrzymanie małoletniego dziecka, zastosowanie znajdują przepisy Konwencji dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę, sporządzonej w Hadze dnia 25 października 1980 r., której Polska jest sygnatariuszem.

Na podstawie art. 3 i 12 wspomnianej regulacji, rodzic posiadający prawo do sprawowania opieki bądź też wykonujący władzę rodzicielską, może wystąpić do Sądu, właściwego ze względu na miejsce pobytu dziecka, z wnioskiem o zwrot dziecka. W przypadku wątpliwości można zwrócić się o pomoc bezpośrednio do organu centralnego danego państwa (w Polsce jest to Ministerstwo Sprawiedliwości – Wydział Prawa Międzynarodowego), który w imieniu wnioskodawcy wystąpi z wnioskiem o interwencję do organu centralnego państwa wzywanego (kraj, w którym najprawdopodobniej- według wiedzy wnioskodawcy- znajduje się dziecko). Jeśli władza rodzicielska jest przyznana orzeczeniem sądowym ( np. wskutek rozwodu), jednemu z rodziców, zwrot dziecka powinien nastąpić niezwłocznie i bez większych komplikacji. Większy problem pojawia się w przypadku opisanej wcześniej sytuacji – gdy rodzice nie uregulowali prawnie tych kwestii albo gdy doszło do bezprawnego uprowadzenia dziecka ze strony osoby trzeciej. Wówczas ciężar dowodu spoczywa na wnioskodawcy i to on musi udowodnić, że miejsce zamieszkania uprowadzonego dziecka jest faktycznie tam, gdzie twierdzi. W tym miejscu warto wskazać orzeczenie Sądu Najwyższego (I CKN 776/00),   w którym skład orzekający stwierdził, iż miejsce stałego pobytu dziecka w rozumieniu przepisu art. 3 ww. Konwencji określają fakty uzewnętrzniające długotrwałe i stabilne przebywanie dziecka w miejscu, w którym zaspakaja ono wszystkie swoje potrzeby, niezależnie od istnienia po stronie osób, pod opieką których dziecko pozostaje, zamiaru stałego pobytu. O zamiarze stałego pobytu dziecka nie decyduje wola osób, pod których opieką przebywa.

Nie można również zapominać, iż o miejscu stałego pobytu dziecka, nie decyduje jego obywatelstwo. Była to kwestia, budząca wiele wątpliwości, ale rozwiał je Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 7 października 1998 roku (I CKN 745/98), w którym orzekł, iż przepisy prawa polskiego, w szczególności ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim, nie sprzeciwiają się wydaniu dziecka posiadającego obywatelstwo polskie za granicę. W świetle Konwencji dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę sporządzonej w Hadze w dniu 25 października 1980 do wydania takiego państwo polskie jest zobowiązane, jeżeli zachodzą przesłanki określone w Konwencji.

Ponieważ cała procedura dotyczy dzieci, istotne jest również tempo podjęcia działań przez państwo wezwane. Wnioskodawcę chroni w tej kwestii art.11 wspomnianej Konwencji, na podstawie którego można wnioskować o niezwłoczne rozpatrzenie sprawy. Przywołany przepis Konwencji haskiej, wprost  wskazuje, iż władze sądowe lub administracyjne każdego Umawiającego się Państwa powinny podejmować niezwłoczne działania w celu powrotu dziecka. Jeżeli dana władza sądowa lub administracyjna nie podejmie decyzji w ciągu sześciu tygodni od daty wpłynięcia wniosku, wnioskodawca lub organ centralny państwa wezwanego, z własnej inicjatywy lub na wniosek organu centralnego państwa wzywającego, może żądać przedstawienia powodów zwłoki. Co do zasady więc postępowanie powinno przebiegać szybko i sprawnie z uwagi na przyjęte uregulowania, jednak jak wiadomo   w praktyce przedstawia się to różnie.

Wzory wniosków o zwrot dziecka w jedenastu językach można znaleźć na stronie Ministersrwa Sprawiedliwości pod adresem: http://bip.ms.gov.pl/pl/ministerstwo/wspolpraca-miedzynarodowa/konwencja-haska-dot-uprowadzenia-dziecka/

-----
NOWOŚĆ! Poradnik "Rozwód i separacja, kompendium wiedzy", zawierający odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania w trakcie spraw rozwodowych, dotyczących separacji oraz unieważnienia małżeństwa.
Publikacja dostępna online w formie elektronicznej, po zakupieniu przesyłana na skrzynkę pocztową w ciągu kilku minut.
 
Zapraszamy do przeczytania innych artykułów z sekcji prawo rodzinne oraz kontaktu z naszymi prawnikami.
Kancelaria świadczy także porady prawne przez Internet, zapraszamy do wypełnienia bezpłatnego formularza wyceny usługi.