Dziedziczenie ustawowe

publikacja: 2015-10-17, sekcja: spadki i dziedziczenie

Dziedziczenie ustawowe ma miejsce, w sytuacji gdy :

  1. spadkodawca nie pozostawił ważnego testamentu (modyfikującego dziedziczenie ustawowe),
  2. gdy osoby powołane do dziedziczenia nie chcą lub nie mogą być spadkobiercami,
  3. gdy spadkobierca powołał do dziedziczenia ( w testamencie) tylko co do pewnej części swojego spadku.

Jak wskazuje Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 29 listopada 1977 r. ( III CRN 291/77) „Dziedziczenie w oparciu o przepis art. 959 KC następuje wówczas, gdy spadkodawca powołał do całości lub do ułamkowej (procentowej) części spadku, jako ogółu praw i obowiązków spadkodawcy, jedną lub kilka osób. Natomiast w wypadku, gdy spadkodawca przeznaczył oznaczonej osobie w testamencie jedynie poszczególne przedmioty majątkowe wchodzące w skład spadku, to:

  1. jeżeli przedmioty te wyczerpują prawie cały spadek, dziedziczy go na podstawie testamentu osoba, której przedmioty te przeznaczono (art. 961 KC),
  2. jeżeli zaś przedmioty te nie wyczerpują prawie całego spadku, do jego dziedziczenia powołani są spadkobiercy ustawowi (art. 931 i nast. KC), którzy jedynie zobowiązani są do wydania zapisu osobie wskazanej w testamencie (art. 968 i nast. KC)”.

Kodeks cywilny przewiduje krąg osób uprawnionych do dziedziczenia na podstawie ustawy i jest on oparty na związkach rodzinnych.

Pierwszy krąg osób uprawnionych to: DZIECI I MAŁŻONEK. Dziedziczą w częściach równych, jednak małżonek nie może otrzymać mniej niż ¼ spadku, np. jeżeli dziedziczy małżonek i 4 dzieci to małżonek będzie dziedziczył ¼, natomiast każde dzieci po 3/16 całości spadku. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział ten przypada jego dzieciom ( czyli wnukom spadkodawcy). Jeżeli dziecko to np. nie miało swoich dzieci, udziały spadkowe zostają zwiększone o tą część.

Druga grupa to MAŁŻONEK I RODZICE  - udział małżonka zawsze wynosi ½ spadku. Udział spadkowy dla każdego z rodziców wynosi ¼. Jeżeli ojcostwo nie zostało ustalone, matka dziedziczy po połowie z małżonkiem.

Krąg trzeci stanowią RODZICE: dziedziczą oni w sytuacji gdy np. zmarły był bezdzietnym kawalerem w częściach równych. W sytuacji gdy jedno z rodziców nie żyje, przypadający na tę osobę udział w częściach równych dziedziczy rodzeństwo. Gdyby jedno z rodzeństwa (np. brat) nie dożyło dziedziczą jego dzieci np. bratanica. Rodzic może również odziedziczyć cały spadek, jeżeli nie ma rodzeństwa ani jego zstępnych.

W sytuacji gdy spadkodawca nie pozostawił po sobie zstępnych, rodziców, rodzeństwa ani zstępnych rodzeństwa cały spadek przypada małżonkowi.

Czwarty krąg stanowią DZIADKOWIE. Dziedziczą oni gdy jest brak małżonka, zstępnych, rodziców, rodzeństwa i ich zstępnych. Co do zasady dziedziczą w częściach równych, jeżeli  żyją w chwili otwarcia spadku dziadkowie ze strony ojca i matki dziedziczą oni po ¼ spadku. W sytuacji, gdy któryś z dziadków nie dożył, jego udział przypada jego zstępnym ( np. wujowi).

Krąg piąty stanowią PASIERBOWIE. Dochodzą do dziedziczenia dzieci małżonka spadkodawcy, jeżeli spadkodawca nie pozostawił małżonka ani innego krewnego wyższej opisanego. Dla przykładu - zmarły miał 2 pasierbów, dziedziczą oni w częściach równych, jeżeli np. jeden z pasierbów(A) zmarł, to cały spadek przypada pozostałemu przy życiu pasierbowi (B). Nie dziedziczą więc krewni pasierba (A).

Ostatni krąg, czyli szósty to GMINA I SKARB PAŃSTWA. Spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, gdy nie ma on wyżej wymienionych krewnych. Jeżeli ostatniego zamieszkania w RP nie da się ustalić spadek przypada Skarbowi Państwa.  

Ustalenie właściwego kręgu osób powołanych do dziedziczenia na podstawie ustawy może być trudnione, dlatego warto w takiej kwestii uzyskać poradę prawną u specjalisty w tej dziedzinie np. adwokata, który pomoże również podjąć odpowiednie kroki w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku.

-----
Zapraszamy do przeczytania innych artykułów z sekcji spadki i dziedziczenie oraz kontaktu z naszymi prawnikami.
Kancelaria świadczy także porady prawne przez Internet, zapraszamy do wypełnienia bezpłatnego formularza wyceny usługi.